Tổng Hợp Bảng Mã G-code Tiện CNC Đầy Đủ & Hướng Dẫn Lập Trình Cơ Bản

Cập nhật lần cuối 8 Tháng 12, 2025 bởi Nguyễn Minh Triệu

Trong ngành gia công cơ khí chính xác, việc làm chủ ngôn ngữ lập trình G-code là chìa khóa để vận hành máy tiện CNC hiệu quả. Dù bạn là một kỹ sư thiết kế, thợ đứng máy hay chủ doanh nghiệp, việc hiểu rõ Gcode tiện CNC không chỉ giúp tối ưu hóa đường chạy dao mà còn kiểm soát chất lượng sản phẩm tốt hơn. Tại bài viết này, Cơ Khí Minh Triệu sẽ chia sẻ bảng tổng hợp các lệnh G-code hệ Fanuc phổ biến nhất và hướng dẫn cách áp dụng vào thực tế.

1. G-code tiện CNC là gì? Tại sao cần am hiểu G-code?

G-code (Geometric Code) là ngôn ngữ lập trình tiêu chuẩn được sử dụng để điều khiển các máy công cụ CNC (Computer Numerical Control). Trong tiện CNC, G-code đóng vai trò như “người chỉ huy”, ra lệnh cho máy biết phải di chuyển dao đến đâu, đi theo quỹ đạo nào (thẳng hay cong) và với tốc độ bao nhiêu.

Mặc dù hiện nay các phần mềm CAD/CAM (như Mastercam, NX) hỗ trợ xuất code tự động, nhưng việc am hiểu bản chất của từng mã lệnh G-code vẫn cực kỳ quan trọng vì:

• Xử lý sự cố nhanh: Kỹ thuật viên có thể đọc và sửa lỗi chương trình trực tiếp trên máy mà không cần quay lại máy tính.
• Tối ưu hóa quy trình: Rút gọn các đoạn mã thừa để giảm thời gian gia công (Cycle time), tiết kiệm chi phí sản xuất.
• Kiểm soát an toàn: Hiểu code giúp tránh các lỗi va chạm dao nguy hiểm.

Tại Việt Nam, hệ điều khiển Fanuc là phổ biến nhất trên các dòng máy tiện. Do đó, bài viết này sẽ tập trung vào hệ lệnh tiêu chuẩn của Fanuc.

2. Cấu trúc cơ bản của một chương trình tiện CNC

Một chương trình tiện CNC chuẩn thường được chia thành 3 phần chính, đảm bảo máy vận hành trơn tru và an toàn:

Phần đầu (Header)

Khai báo các thông số ban đầu trước khi gia công:

• Khai báo tên chương trình (Oxxxx).
• Lệnh về điểm chuẩn máy (G28).
• Chọn dao (Tool Change) và bù trừ dao.
• Thiết lập chế độ tốc độ trục chính (G96/G97) và giới hạn vòng quay (G50).
• Bật nước làm mát (M08).

Phần thân (Body)

Đây là phần chứa các lệnh Gcode tiện CNC chính để tạo hình sản phẩm:

• Di chuyển dao đến vị trí an toàn.
• Thực hiện các chu trình cắt gọt: Tiện thô, tiện tinh, khoan, cắt rãnh, tiện ren…

Phần kết (Footer)

Kết thúc quá trình gia công:

• Rút dao về vị trí an toàn (xa phôi).
• Tắt trục chính (M05).
• Tắt nước làm mát (M09).
• Kết thúc chương trình và reset về đầu (M30).

3. Bảng tổng hợp các lệnh G-code tiện CNC thông dụng (Hệ Fanuc)

Dưới đây là bảng tra cứu các mã lệnh quan trọng nhất mà mọi kỹ thuật viên tại Minh Triệu đều nằm lòng:

3.1. Nhóm lệnh di chuyển và nội suy cơ bản

Mã Lệnh	Ý Nghĩa	Giải Thích & Ứng Dụng
G00	Chạy dao nhanh	Di chuyển dao đến vị trí mong muốn với tốc độ tối đa của máy (không dùng để cắt gọt).
G01	Nội suy đường thẳng	Di chuyển dao theo đường thẳng với tốc độ cắt (F) đã lập trình. Dùng để tiện trụ, tiện mặt, vát mép.
G02	Nội suy cung tròn (CW)	Cắt theo cung tròn cùng chiều kim đồng hồ.
G03	Nội suy cung tròn (CCW)	Cắt theo cung tròn ngược chiều kim đồng hồ.
G04	Dừng tạm thời	Dùng để dừng dao trong một khoảng thời gian (ví dụ: để bẻ phoi khi khoan hoặc làm bóng đáy rãnh).

3.2. Nhóm lệnh chu trình gia công (Canned Cycles)

Sử dụng chu trình giúp chương trình ngắn gọn và dễ chỉnh sửa hơn.

Mã Lệnh	Ý Nghĩa	Giải Thích
G70	Chu trình tiện tinh	Dùng để chạy lại biên dạng sau khi đã tiện thô bằng G71, G72, G73.
G71	Chu trình tiện thô dọc trục	Phổ biến nhất để phá thô biên dạng trục. Máy tự động tính toán đường chạy dao theo chiều sâu cắt.
G72	Chu trình tiện thô hướng kính	Dùng để phá thô khi tiện mặt đầu hoặc tiện côn có đường kính lớn.
G74	Chu trình khoan/tiện rãnh mặt	Khoan lỗ sâu ngắt quãng (peck drilling) hoặc tiện rãnh trên mặt đầu.
G75	Chu trình tiện rãnh trụ	Tiện rãnh (grooving) trên thân trụ ngoài hoặc trong lỗ.
G76	Chu trình tiện ren hỗn hợp	Tự động cắt ren qua nhiều lần cắt, tự tính toán góc vào dao để giảm tải trọng cắt.

3.3. Nhóm lệnh thiết lập hệ tọa độ và bù trừ

Mã Lệnh	Ý Nghĩa
G50	Giới hạn tốc độ trục chính tối đa (tránh văng phôi khi đường kính nhỏ dần).
G54 – G59	Lựa chọn hệ tọa độ gia công (Gốc phôi).
G40	Hủy bù trừ bán kính mũi dao.
G41 / G42	Bù trừ bán kính mũi dao trái / phải (quan trọng khi tiện côn hoặc cung tròn chính xác).
G96 / G97	G96: Tốc độ cắt không đổi (V không đổi, n thay đổi) / G97: Tốc độ vòng quay không đổi.

4. Các mã M-code hỗ trợ quan trọng

Bên cạnh G-code, mã M (Miscellaneous Functions) điều khiển các chức năng phụ trợ của máy:

• M00: Dừng chương trình vô điều kiện.
• M01: Dừng chương trình có điều kiện (Optional Stop).
• M03: Quay trục chính theo chiều thuận (thường dùng).
• M04: Quay trục chính theo chiều ngược.
• M05: Dừng quay trục chính.
• M08: Bật bơm nước làm mát.
• M09: Tắt bơm nước làm mát.
• M30: Kết thúc chương trình và quay lại dòng đầu tiên.

5. Ví dụ mẫu: Lập trình tiện CNC trục bậc đơn giản

Để bạn dễ hình dung, Minh Triệu xin đưa ra một ví dụ lập trình tiện thô một trục bậc (đường kính phôi 50mm) sử dụng chu trình G71.

O0001 (TEN CHUONG TRINH: TIEN TRUC BAC);
N10 G28 U0 W0; (Ve diem chuan may theo truc X, Z)
N20 T0101; (Goi dao so 1, bu tru so 1)
N30 G97 S1200 M03; (Quay truc chinh 1200 vong/phut, chieu thuan)
N40 G00 X52.0 Z2.0; (Di chuyen nhanh den diem an toan gan phoi)
N50 M08; (Bat nuoc lam mat)
(BAT DAU CHU TRINH G71 - TIEN THO)
N60 G71 U2.0 R0.5; (Chieu sau cat moi lat 2mm, luong thoat dao 0.5mm)
N70 G71 P80 Q110 U0.5 W0.1 F0.25; (Bat dau tu dong N80 den N110, luong du gia cong tinh X=0.5, Z=0.1)
N80 G00 X20.0; (Diem bat dau bien dang - Duong kinh 20)
N90 G01 Z-15.0; (Tien thang den Z-15)
N100 X40.0; (Di len duong kinh 40)
N110 G01 Z-30.0; (Tien thang den Z-30)
(KET THUC GIA CONG)
N120 G70 P80 Q110; (Tien tinh lai bien dang tu N80 den N110)
N130 G00 X100.0 Z100.0; (Rut dao ra xa)
N140 M09; (Tat nuoc)
N150 M05; (Dung truc chinh)
N160 M30; (Ket thuc chuong trinh)

Góc nhìn chuyên gia: Lập trình tay (Manual Guide) như ví dụ trên thường chỉ áp dụng cho các chi tiết đơn giản hoặc sửa lỗi nhanh. Đối với các khuôn mẫu phức tạp, bề mặt 3D hay các vật liệu khó gia công như Inox 304, thép SKD11, tại Minh Triệu, chúng tôi sử dụng phần mềm CAM bản quyền (như Mastercam, NX) để xuất code. Điều này giúp loại bỏ hoàn toàn lỗi con người và đảm bảo độ bóng bề mặt tuyệt đối.

6. Các lỗi thường gặp khi lập trình G-code (Kinh nghiệm thực chiến)

Trong quá trình vận hành thực tế tại xưởng Minh Triệu, chúng tôi nhận thấy nhiều kỹ thuật viên mới thường mắc các lỗi sai cơ bản nhưng gây hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là những lưu ý “xương máu”:

1. Lỗi dấu chấm thập phân: Trong hệ Fanuc, nếu bạn viết X100, máy có thể hiểu là 100 micron (0.1mm) tùy theo cài đặt parameter. Để an toàn, hãy luôn viết có dấu chấm: X100. hoặc X100.0.
2. Nhầm lẫn giữa U/W và X/Z:
   • X, Z: Là tọa độ tuyệt đối so với gốc phôi.
   • U, W: Là tọa độ tương đối (quãng đường đi thêm) so với điểm hiện tại.
   • Hậu quả: Việc nhầm lẫn này thường dẫn đến việc dao đâm vào phôi hoặc mâm cặp.
3. Va chạm khi về điểm chuẩn (G28): Lệnh G28 U0 W0 sẽ đưa máy về gốc. Tuy nhiên, nếu dao đang ở trong lỗ hoặc sát mặt đầu, việc di chuyển thẳng về gốc có thể gây va chạm. Hãy luôn rút dao ra vị trí an toàn (dùng G00) trước khi gọi G28.
4. Quên bù trừ bán kính mũi dao (G41/G42): Khi tiện các đường xiên (côn) hoặc cung tròn, mũi dao thực tế có bán kính (R0.4, R0.8…). Nếu không dùng G41/G42, kích thước chi tiết sẽ bị sai lệch so với bản vẽ.

7. Giải pháp gia công cơ khí chính xác tại Minh Triệu

Hiểu về G-code là nền tảng, nhưng để tạo ra những sản phẩm cơ khí với độ chính xác cao, bề mặt bóng đẹp và dung sai chặt chẽ, bạn cần nhiều hơn thế: Hệ thống máy móc hiện đại, dao cụ chất lượng và kinh nghiệm xử lý rung động, biến dạng nhiệt.

Nếu bạn đang tìm kiếm một công ty gia công cơ khí chính xác uy tín, Minh Triệu là sự lựa chọn hàng đầu tại khu vực Miền Bắc.

Tại sao khách hàng tin chọn Minh Triệu?

1. Công nghệ hiện đại: Chúng tôi sở hữu hệ thống máy tiện CNC, phay CNC đời mới, đảm bảo khả năng gia công các chi tiết phức tạp.
2. Độ chính xác cao: Kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, cam kết đúng dung sai bản vẽ.
3. Dịch vụ trọn gói: Chúng tôi nhận gia công cơ khí chính xác theo yêu cầu, từ tư vấn thiết kế, lập trình G-code tối ưu, chế tạo đồ gá (JIG) đến gia công hàng loạt.
4. Hỗ trợ 24/7: Đội ngũ kỹ sư giàu kinh nghiệm sẵn sàng tư vấn giải pháp kỹ thuật và tự động hóa cho nhà máy của bạn.

Minh Triệu không chỉ cung cấp dịch vụ gia công, chúng tôi cung cấp giải pháp để tối ưu hóa chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm cho khách hàng.

Liên hệ tư vấn & Báo giá

Quý khách hàng có nhu cầu gia công cơ khí chính xác, tiện CNC tại Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh lân cận, vui lòng liên hệ:

CÔNG TY TNHH THƯƠNG MẠI VÀ SẢN XUẤT MINH TRIỆU

• Hotline / Zalo / Whatsapp: +84 886 151 688
• Email: business@minhtrieu.vn
• Nhà máy Hà Nội: Số 3, lô 5, Khu Công Nghiệp Lai Xá, Kim Chung, Hoài Đức, Hà Nội.
• Văn phòng Hải Phòng: 52/346 Thiên Lôi, Vĩnh Niệm, Lê Chân, Hải Phòng.

8. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Hệ Fanuc và Mitsubishi có dùng chung G-code không? Về cơ bản, khoảng 90% các mã lệnh cơ bản (G00, G01, G02…) là giống nhau. Tuy nhiên, một số chu trình gia công đặc biệt hoặc mã M có thể khác nhau tùy vào nhà sản xuất máy quy định.

2. Làm sao để nhớ hết các mã G-code? Bạn không cần học thuộc lòng tất cả. Hãy bắt đầu với các nhóm lệnh cơ bản (Di chuyển, Chu trình G71/G70, Tiện ren G76) và dán bảng mã lệnh lên máy để tra cứu thường xuyên.

3. Minh Triệu có nhận gia công đơn hàng số lượng ít không? Có. Minh Triệu nhận gia công đa dạng từ đơn chiếc, hàng mẫu (JIG/Đồ gá) đến sản xuất hàng loạt (Mass production) với chi phí cạnh tranh.