Tất Tần Tật Về Các Góc Độ Của Dao Tiện và Thông Số Hình Học Trong Gia Công Cơ Khí

Cập nhật lần cuối 8 Tháng 10, 2025 bởi Nguyễn Minh Triệu

Trong lĩnh vực gia công cơ khí chính xác, dao tiện là một trong những dụng cụ cắt gọt kim loại cơ bản và quan trọng nhất. Tuy nhiên, để tạo ra một sản phẩm có bề mặt hoàn hảo, kích thước chuẩn xác và tối ưu hóa tuổi thọ của dụng cụ, việc hiểu rõ các góc độ của dao tiện là yếu tố tiên quyết. Mỗi góc độ, mỗi thông số hình học đều có ảnh hưởng trực tiếp đến lực cắt, quá trình thoát phoi, nhiệt độ vùng cắt và chất lượng bề mặt cuối cùng.

Bài viết này được đội ngũ kỹ sư của Minh Triệu biên soạn nhằm cung cấp một cái nhìn toàn diện, từ cơ bản đến chi tiết, về cấu tạo và các thông số hình học quan trọng của dao tiện. Sau khi đọc xong, bạn sẽ có thể:

• Hiểu rõ cấu tạo và các bề mặt chính của dao tiện.
• Nắm vững định nghĩa, chức năng và ảnh hưởng của từng góc độ quan trọng.
• Phân biệt được các loại dao tiện phổ biến và ứng dụng của chúng.

Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết ngay sau đây.

Cấu Tạo Dao Tiện Gồm Những Bộ Phận Nào?

Về cơ bản, một dao tiện thông thường được cấu tạo từ hai bộ phận chính:

• Phần thân (Thân dao): Là phần dùng để kẹp giữ, định vị dao trên ổ gá dao của máy tiện. Thân dao thường có tiết diện hình vuông hoặc chữ nhật.
• Phần đầu (Phần cắt): Là bộ phận làm việc trực tiếp, tham gia vào quá trình cắt gọt vật liệu. Phần này chứa tất cả các yếu tố hình học, các lưỡi cắt và các góc độ quyết định đến khả năng làm việc của dao.

Các Thông Số Hình Học Của Dao Tiện Quan Trọng Nhất

Thông số hình học của dụng cụ cắt” là tập hợp các góc độ và kích thước của phần cắt, được quy định theo tiêu chuẩn để đảm bảo hiệu quả gia công. Để hiểu về các góc độ, trước tiên chúng ta cần xác định các bề mặt và lưỡi cắt chính của dao.

• Mặt trước của dao tiện là mặt nào? Đây là bề mặt quan trọng nhất, là mặt mà phoi kim loại sẽ trượt lên trên đó trong quá trình cắt và thoát ra khỏi vùng gia công. Hình dạng và góc độ của mặt trước ảnh hưởng trực tiếp đến việc phoi cuộn hay gãy.
• Mặt sau chính: Là mặt đối diện với bề mặt đang gia công của chi tiết.
• Mặt sau phụ: Là mặt đối diện với bề mặt đã được gia công của chi tiết.
• Lưỡi cắt chính: Là giao tuyến giữa mặt trước và mặt sau chính. Đây là lưỡi cắt thực hiện nhiệm vụ cắt gọt chính.
• Lưỡi cắt phụ: Là giao tuyến giữa mặt trước và mặt sau phụ. Nó giúp tạo hình bề mặt chi tiết đã gia công.

Chi Tiết Các Góc Độ Của Dao Tiện Trong Mặt Phẳng Tiết Diện Chính

Đây là các góc độ quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến lực cắt và độ bền của dao.

Góc Trước (γ – Gamma):

Định nghĩa: Là góc tạo bởi mặt trước của dao và mặt phẳng đáy (mặt phẳng song song với đế dao).

Chức năng: Ảnh hưởng lớn đến quá trình thoát phoi và độ lớn của lực cắt.

Phân loại và ảnh hưởng:

• Góc trước của dao tiện có giá trị dương (γ > 0) khi nào? Khi mặt trước nghiêng về phía thân dao. Góc dương giúp phoi thoát dễ dàng hơn, làm giảm lực cắt, thường được sử dụng khi gia công các vật liệu dẻo như nhôm, đồng.
• Góc trước âm (γ < 0): Tăng cường độ bền cho lưỡi cắt, phù hợp để gia công vật liệu cứng, giòn (gang, thép tôi) hoặc khi cắt va đập (gia công gián đoạn).
• Góc trước bằng không (γ = 0): Dùng trong một số trường hợp gia công vật liệu có độ cứng trung bình.

Góc Sau (α – Alpha):

Định nghĩa: Là góc tạo bởi mặt sau chính và mặt phẳng cắt (mặt phẳng tiếp tuyến với bề mặt gia công tại lưỡi cắt).

Chức năng: Mục đích chính là tạo khoảng hở để giảm ma sát giữa mặt sau của dao với bề mặt đang gia công của chi tiết, tránh làm kẹt dao và giảm nhiệt cắt.

Ảnh hưởng: Góc sau quá nhỏ sẽ gây ma sát lớn, làm dao nhanh mòn và chất lượng bề mặt kém. Ngược lại, góc sau quá lớn sẽ làm yếu lưỡi cắt, dễ mẻ, vỡ.

Kinh nghiệm từ kỹ sư Minh Triệu:Khi tiện tinh các vật liệu mềm như nhôm hoặc đồng, bạn có thể mài góc sau α lớn hơn một chút (khoảng 10-12°) để giảm ma sát, giúp bề mặt sản phẩm bóng và đẹp hơn. Tuy nhiên, hãy nhớ giảm bước tiến dao (f) tương ứng để tránh làm yếu và mẻ lưỡi cắt.

Góc Sắc (β – Beta):

Định nghĩa: Là góc nhọn tạo bởi mặt trước và mặt sau chính của dao.

Ảnh hưởng: Quyết định trực tiếp đến độ bền của lưỡi cắt. Góc sắc càng nhỏ, dao càng sắc bén nhưng lưỡi cắt càng yếu. Góc sắc lớn thì dao bền hơn nhưng cần lực cắt lớn hơn. (Tổng các góc: α + β + γ = 90°).

Chi Tiết Các Góc Độ Của Dao Tiện Trong Mặt Phẳng Đáy

Các góc này ảnh hưởng đến hình dạng phoi và chất lượng bề mặt.

Góc Nghiêng Chính (φ – Phi):

Định nghĩa: Là góc tạo bởi hình chiếu của lưỡi cắt chính trên mặt phẳng đáy và phương chạy dao.

Chức năng: Ảnh hưởng đến tỷ lệ giữa chiều dày và chiều rộng của lớp cắt.

Ảnh hưởng: Góc φ nhỏ giúp phoi mỏng và rộng, làm tăng tuổi thọ dao, nhưng nếu quá nhỏ có thể gây rung động khi gia công chi tiết mỏng.

Lưu ý thực tế:Khi tiện các trục dài và mảnh, việc chọn góc nghiêng chính φ nhỏ (ví dụ 45° thay vì 90°) sẽ làm giảm lực hướng kính, từ đó giảm độ rung và võng của chi tiết, giúp đạt được độ tròn đều tốt hơn.

Góc Nghiêng Phụ (φ1 – Phi 1):

Định nghĩa: Là góc giữa hình chiếu của lưỡi cắt phụ trên mặt phẳng đáy và phương ngược với hướng chạy dao.

Chức năng: Ảnh hưởng trực tiếp đến độ nhám của bề mặt đã gia công. Góc nghiêng phụ nhỏ giúp bề mặt mịn hơn.

Góc Mũi Dao (ε – Epsilon):

Định nghĩa: Là góc tạo bởi hình chiếu của lưỡi cắt chính và lưỡi cắt phụ trên mặt phẳng đáy.

Ảnh hưởng: Quyết định độ bền của mũi dao, nơi chịu tải và nhiệt độ cao nhất. Góc mũi dao lớn giúp mũi dao bền hơn và tản nhiệt tốt hơn.

Bảng Tổng Hợp Các Thông Số Hình Học Của Dao Tiện

Tên Góc	Ký Hiệu	Chức Năng Chính
Góc Trước	γ (Gamma)	Điều khiển quá trình thoát phoi, ảnh hưởng lực cắt.
Góc Sau	α (Alpha)	Giảm ma sát giữa dao và bề mặt gia công.
Góc Sắc	β (Beta)	Quyết định độ sắc và độ bền của lưỡi cắt.
Góc Nghiêng Chính	φ (Phi)	Ảnh hưởng đến hình dạng phoi, tuổi thọ dao.
Góc Nghiêng Phụ	φ1 (Phi 1)	Quyết định độ nhám bề mặt.
Góc Mũi Dao	ε (Epsilon)	Quyết định độ bền của mũi dao.

Các Loại Dao Tiện Phổ Biến Hiện Nay

Tùy vào mục đích gia công, có rất nhiều loại dao tiện khác nhau. Tại Minh Triệu, chúng tôi sử dụng đa dạng các loại dao này, được lựa chọn cẩn thận cho từng ứng dụng cụ thể để đảm bảo hiệu quả và độ chính xác cao nhất. Mỗi dự án gia công cơ khí chính xác theo yêu cầu đều được chúng tôi phân tích kỹ lưỡng để lựa chọn dao cụ và phương án tối ưu.

• Dao tiện thẳng, dao tiện vai: Dùng để tiện mặt ngoài, tiện bậc.
• Dao tiện lỗ: Dùng để gia công các lỗ bên trong chi tiết.
• Dao tiện ren: Dùng để tạo các loại ren trong và ren ngoài.
• Dao tiện cắt rãnh, cắt đứt: Dùng để tạo rãnh hoặc cắt đứt chi tiết khỏi phôi.

So Sánh Nhanh: Thông Số Hình Học Của Dao Tiện và Mũi Khoan

Mặc dù đều là dụng cụ cắt, nhưng thông số hình học của mũi khoan có những điểm khác biệt. Các góc quan trọng của mũi khoan bao gồm góc ở đỉnh (quyết định khả năng khoan vật liệu cứng hay mềm), góc xoắn của rãnh (ảnh hưởng việc thoát phoi), và góc sau của lưỡi cắt. Việc hiểu rõ các thông số này giúp người vận hành lựa chọn đúng loại dụng cụ cho từng công việc cụ thể, từ tiện, phay đến khoan.

Minh Triệu – Chuyên Gia Giải Pháp Gia Công Cơ Khí Chính Xác & Tự Động Hóa

Hiểu rõ lý thuyết về các góc độ của dao tiện là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Tuy nhiên, để biến lý thuyết đó thành những sản phẩm cơ khí chính xác hoàn hảo, đòi hỏi phải có kinh nghiệm thực chiến trong việc lựa chọn dao cụ, cài đặt thông số và vận hành máy móc hiện đại. Đó chính là thế mạnh và là giá trị mà Minh Triệu mang đến cho khách hàng.

Là một công ty gia công cơ khí chính xác hàng đầu, Công ty TNHH Thương Mại Và Sản Xuất Minh Triệu tự hào cung cấp các giải pháp và tự động hóa cho nhà máy. Với đội ngũ kỹ sư lành nghề và hệ thống máy móc tiên tiến, chúng tôi cam kết mang đến những sản phẩm đạt chất lượng, độ chính xác và hiệu suất cao nhất.

Quý khách hàng có nhu cầu tư vấn về giải pháp gia công hoặc tự động hóa, vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ tận tình:

• Nhà máy: Số 3, lô 5, Khu Công Nghiệp Lai Xá, Kim Chung, Hoài Đức, Hà Nội
• Văn phòng: 52/346 Thiên Lôi, Vĩnh Niệm, Lê Chân, Hải Phòng
• Hotline: +84 886 151 688
• Whatsapp: +84 886 151 688
• Line: +84 886 151 688
• Email: business@minhtrieu.vn

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Góc thoát phoi là gì?

Góc thoát phoi chính là “Góc trước (γ)”. Nó quyết định phoi sẽ thoát ra khỏi vùng cắt một cách dễ dàng hay khó khăn, ảnh hưởng trực tiếp đến lực cắt.

Tại sao phải mài lại dao tiện?

Trong quá trình sử dụng, lưỡi cắt của dao sẽ bị mòn, làm thay đổi các góc độ hình học ban đầu. Việc mài lại dao giúp khôi phục lại các góc độ chuẩn, đảm bảo dao lại sắc bén và làm việc hiệu quả.

Bán kính mũi dao ảnh hưởng gì?

Bán kính mũi dao (r) là một thông số quan trọng. Bán kính lớn hơn giúp tăng độ bền cho mũi dao và tạo ra bề mặt gia công mịn hơn, nhưng cũng có thể làm tăng lực cắt và nguy cơ rung động.